Qaraciyər yağlanması (yağlı qaraciyər xəstəliyi) qaraciyərdə yağın toplanması nəticəsində yaranır. Bu vəziyyət müalicə olunmadıqda qaraciyərin fəaliyyətinə zərər verə və ciddi fəsadlara, məsələn, qaraciyər fibrozuna və ya sirrozuna səbəb ola bilər. Qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD) xüsusilə geniş yayılıb və həyat tərzində dəyişikliklər bu vəziyyətin müalicəsində əsas rol oynayır. Aşağıda qaraciyər yağlanmasından qurtulmaq və qaraciyəri sağlam saxlamaq üçün tövsiyələr verilmişdir:

1. Sağlam çəkinin qorunması və arıqlama:

• Artıq çəki və piylənmə qaraciyər yağlanmasının əsas səbəblərindən biridir. Çəkinin azaldılması qaraciyərdə yığılan yağın miqdarını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
• Gündəlik kalori qəbulunu məhdudlaşdırmaq və fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq arıqlama prosesinə kömək edə bilər. Tədricən və davamlı şəkildə çəki itirmək daha effektivdir (təxminən həftədə 0.5-1 kq).

2. Sağlam və balanslı qidalanma:

• Meyvə, tərəvəz və tam taxıllarla zəngin bir pəhriz qəbul edin. Bu qidalar qaraciyərin funksiyasını dəstəkləyən antioksidantlarla və liflə zəngindir.
• Sağlam yağlar: Zeytun yağı, avokado və qoz-fındıqda olan sağlam yağlar qaraciyər üçün faydalıdır.
• Şəkəri və işlənmiş qidaları azaltmaq: Qənnadı məhsulları, şirin içkilər və çox işlənmiş qidalar qaraciyərin yağlanmasını artıra bilər.
• Azaldılmış karbohidrat qəbulu: Ağ çörək, makaron və şirniyyat kimi yüksək karbohidratlı qidalar qaraciyərdə yağı artırır, buna görə də onların qəbulunu məhdudlaşdırmaq faydalıdır.
• Zülallı qidalar: Balıq, toyuq, dəniz məhsulları və paxlalılar kimi zülallarla zəngin qidalar qaraciyərin bərpasına kömək edir.

3. Alkoqoldan çəkinmək:

• Alkoqol qaraciyər yağlanmasını daha da ağırlaşdıra bilər. Hətta qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi olan şəxslər də alkoqol qəbulunu tamamilə məhdudlaşdırmalıdırlar. Alkoqol qaraciyərdə əlavə yük yaradır və xəstəliyi pisləşdirə bilər.

4. Fiziki fəaliyyət:

• Mütəmadi fiziki fəaliyyət həm arıqlamağa kömək edir, həm də qaraciyər funksiyalarını yaxşılaşdırır. Gündə 30-60 dəqiqə orta intensivlikdə idman (məsələn, gəzinti, qaçış, velosiped sürmək) qaraciyər yağlanmasının azalmasına kömək edə bilər.
• Güc məşqləri də (ağırlıqlarla işləmək) effektivdir, çünki əzələ kütləsini artırmaq və yağın yandırılmasını təşviq edir.

5. Şəkərli diabet və ya insulin müqavimətinin idarə olunması:

• Şəkərli diabet və ya insulin müqaviməti olan şəxslər qan şəkərini nəzarətdə saxlamalıdırlar. Qan şəkərinin düzgün idarə edilməsi qaraciyərin yağlanmasını azalda bilər.
• Aşağı glisemik indeksli qidaların qəbul edilməsi və qanda şəkərin səviyyəsini sabit saxlamaq üçün müntəzəm yemək rejiminin tətbiqi faydalıdır.

6. Qan lipidlərinin idarə edilməsi:

• Yüksək xolesterol və trigliseridlər qaraciyər yağlanmasına səbəb ola bilər. Doymuş yağları və trans yağları məhdudlaşdırmaqla qan yağlarının səviyyəsini azalda bilərsiniz.
• Sağlam qidalanma və həkim tərəfindən təyin olunan dərmanlar bu vəziyyəti nəzarət altında saxlamağa kömək edir.

7. Qida əlavələri və dərmanlar:

• E vitamini: Bəzi tədqiqatlar E vitamininin qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi olan şəxslərdə qaraciyər sağlamlığını yaxşılaşdırdığını göstərir. Lakin E vitamininin qəbulu həkim nəzarəti altında olmalıdır.
• Omega-3 yağ turşuları: Balıq yağı tərkibində olan Omega-3 yağ turşuları trigliseridlərin səviyyəsini azalda bilər və qaraciyər funksiyalarına müsbət təsir göstərə bilər.
• Qaraciyər yağlanmasının səbəblərinə uyğun olaraq, həkim tərəfindən təyin edilə biləcək dərmanlar da mövcuddur (məsələn, qan şəkəri və ya lipidləri tənzimləyən dərmanlar).

8. Stresin idarə olunması:

• Stress hormonları da qaraciyər funksiyalarına təsir edə bilər. Stressin azaldılması üçün meditasiya, yoga, nəfəs məşqləri və istirahət texnikalarından istifadə etmək faydalı ola bilər.

Yekun:

Qaraciyər yağlanmasının qarşısını almaq və onu geri çevirmək üçün əsas yol sağlam həyat tərzidir. Müntəzəm fiziki fəaliyyət, balanslı pəhriz və artıq çəkidən qurtulmaq qaraciyəri yağlanmadan qorumağın və qaraciyər sağlamlığını qorumağın ən effektiv yollarıdır. Ciddi hallarda isə həkim məsləhəti və müvafiq müalicə metodları tələb oluna bilər.